سیستم مدیریت اچ.اس.ای. چیست؟

چرا سازمان‌ها باید به اصول مدیریت اچ.اس.ای. پایبند باشند؟

مدیریت اچ.اس.ای. در صنعت نفت و گاز از نشت نفت و آسیب‌رساندن آن به محیط زیست جلوگیری می‌کند و خطرات ناشی از این نشت را برای کارکنان و مناطق مجاور کاهش می‌دهد.

چکیده

جنبهٔ سلامت در اچ.اس.ای. به اقداماتی اشاره دارد که برای حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان در محل کار انجام می‌شود. این جنبه صرفاً شامل پیگیری بیماری‌های کارکنان و صدمات ناشی از خطرات محل کار نیست و ارتقای کلی سلامت و تندرستی کارکنان نیز مربوط است. جنبهٔ ایمنی در این نوع مدیریت بر پیشگیری از بروز حوادث و آسیب‌ها در محل کار تمرکز دارد. این جنبه شامل شناسایی و مدیریت خطرات ایمنی مانند لغزش، سقوط، برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی می‌شود. جنبهٔ زیست‌محیطی مدیریت اچ.اس.ای. نیز بر محافظت از محیط زیست در برابر آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های محل کار تمرکز دارد و شامل شناسایی خطرات زیست‌محیطی مانند آلودگی و تولید زباله است.

دوره hse برای همهٔ شاغلان در واحدهای اچ.اس.ای مناسب است. این دوره که در دپارتمان علوم مهندسی مجتمع فنی تهران ارائه می‌شود، طی ۴ ساعت آموزش فراگیران را با خطرات محیط کار، ارزیابی ریسک، سیستم مدیریت اچ.اس.ای. و قوانین مربوط به آن در ایران آشنا کرده و ضوابط، قوانین و مقررات مؤثر در واحدهای مربوطه را تشریح می‌کند.

سیستم مدیریت اچ.اس.ای.

اچ.اس.ای. نوعی سیستم مدیریت است که بر سلامت، امنیت و رفاه کارکنان در محیط کار تمرکز دارد. مدیریت اچ.اس.ای. شامل شناسایی خطرات بالقوه، ارزیابی خطرات اجرای اقدامات مناسب به‌منظور جلوگیری از حوادث و آسی‌هاست.

اچ.اس.ای. مخفف سه عبارت سلامت، ایمنی و محیط زیست است. مدیریت اچ.اس.ای. یکی از جنبه‌های حیاتی هر محیط کار است که به حفاظت از کارکنان، حفظ محیط زیست و سلامت کلی سازمان کمک می‌کند. اجزای مدیریت اچ.اس.ای. عبارت‌اند از

• سلامت

رفاه جسمی و رانی کارکنان که شامل شناسایی و مدیریت خطرات بهداشتی در فضای شغلی است، مانند قرارگرفتن کارکنان در معرض مواد شیمیایی، سروصدا و سایر خطرات محیط کار.

• امنیت

پیشگیری از حوادث و آسیب‌ها در محل کار که شامل شناسایی و مدیریت خطرات مربوط به ایمنی شغلی مانند لغزش، سقوط و آتش‌سوزی است.

• محیط زیست

حفاظت از محیط زیست در برابر آسیب‌های ناشی از مشاغل که به فعالیت‌هایی مانند شناسایی و مدیریت خطرات زیست‌محیطی و رفع آلودگی، مدیریت زباله و حفظ منابع اشاره دارد.

در ادامه به هر یک از این جنبه‌های مدیریت اچ.اس.ای. دقیق‌تر می‌پردازیم.

جنبهٔ سلامت در مدیریت اچ.اس.ای.

جنبهٔ سلامت در اچ.اس.ای. به اقداماتی اشاره دارد که برای حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان در محل کار انجام می‌شود. این جنبه صرفاً شامل پیگیری بیماری‌های کارکنان و صدمات ناشی از خطرات محل کار نیست و ارتقای کلی سلامت و تندرستی کارکنان نیز مربوط است.

            جنبهٔ سلامت در مدیریت اچ.اس.ای. به چند دلیل جنبه‌ای حیاتی است. اول اینکه نیروی کار سالم معمولاً مولدتر است و به موفقیت کلی سازمان کمک می‌کند. دوم اینکه شرکت‌ها نسبت به ارائهٔ محیط کار ایمن و سالم به کارکنان خود مسئولیت اخلاقی دارند و باید این مسئولیت را بپذیرند. تمرکز بر جنبهٔ سلامت در مدیریت اچ.اس.ای. به سازمان‌ها کمک می‌کند از بیماری‌های ناشی از کار جلوگیری کنند، غیبت استعلاجی را کاهش دهند و روحیهٔ کارکنان خود را بالا ببرند. همچنین شهرت خود را به‌عنوان کارفرما بهتر می‌کنند.

            خطرات مربوط به سلامت شغلی کارکنان عبارت‌اند از

• قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی
• سروصدا
• خطرات ارگونومی و شیوهٔ رفتار بدنی کارکنان

این خطرات باعث مشکلات سلامتی مانند مشکلات تنفسی، مشکلات شنوایی و اختلالات اسکلتی-عضلانی می‌شوند.

جنبهٔ ایمنی در مدیریت اچ.اس.ای.

جنبهٔ ایمنی در مدیریت اچ.اس.ای. بر پیشگیری از بروز حوادث و آسیب‌ها در محل کار تمرکز دارد. این جنبه شامل شناسایی و مدیریت خطرات ایمنی مانند لغزش، سقوط، برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی می‌شود. در اولویت‌ قراردادن مسائل ایمنی در محل کار بسیار ضروری است، زیرا از حوادث و آسیب‌ها جلوگیری می‌کند و بر بهبود کارایی کارکنان و سازمان تأثیر قابل ملاحظه‌ای دارد.

تمرکز بر جنبهٔ ایمنی در مدیریت اچ.اس.ای. باعث می‌شود روحیهٔ کارکنان بهبود یابد، بهره‌وری آنها بیشتر شود، میزان غیبت آنها کمتر شود و بیشتر بر کار خود تمرکز کنند. مهم‌ترین خطرات ایمنی شغلی عبارت‌اند از

• خطر لغزش و سقوط
• خطر آتش‌سوزی
• خطر برق‌گرفتگی

این خطرات می‌توانند باعث آسیب‌هایی مانند بریدگی، کبودی، سوختگی و شکستگی شوند.

جنبهٔ زیست‌محیطی در مدیریت اچ.اس.ای.

جنبهٔ زیست‌محیطی مدیریت اچ.اس.ای. بر محافظت از محیط زیست در برابر آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های محل کار تمرکز دارد و شامل شناسایی خطرات زیست‌محیطی مانند آلودگی و تولید زباله است. همچنین مدیریت و استفادهٔ بهینه از منابع انرژی و حفظ آنها را نیز شامل می‌شود. توجه به این جنبهٔ مدیریت اچ.اس.ای. بسیار مهم است و برای رفاه نسل‌های آینده ضروری است. همچنین توجه به این جنبه باعث حسن شهرت سازمان می‌شود و این به افزایش وفاداری مشتریان و سودآوری سازمان کمک می‌کند.

            خطرات زیست‌محیطی که در اثر فعالیت‌های کاری به وجود می‌آیند بیشتر به آلوده‌کردن محیط زیست و تلف‌کردن منابع انرژی مربوط هستند. این خطرات می‌توانند تأثیرات طولانی‌مدت بر محیط زیست داشته باشند و باعث تخریب آن شوند.

مدیریت اچ.اس.ای. در صنایع مختلف

مدیریت اچ.اس.ای. می‌تواند در طیف وسیعی از صنایع نقش مهمی ایفا کند. این نوع مدیریت باعث حفظ سلامت و ایمنی کارکنان و حفاظت از محیط زیست می‌شود. در اینجا نقش مدیریت اچ.اس.ای. را در چند صنعت کلیدی بررسی می‌کنیم.

مدیریت اچ.اس.ای. در صنعت نفت و گاز

صنعت نفت و گاز مشتمل بر مخاطرات متعددی است، از جمله جابه‌جایی مواد خطرناک، کار با ماشین‌آلات سنگین و احتمال خطراتی مانند آتش‌سوزی و انفجار. سیاست‌ها و روش‌های مدیریت اچ.اس.ای. در این صنعت برای جلوگیری از حوادث و آسیب‌‌دیدن کارکنان و محیط زیست ضروری است.

            برای نمونه استفاده از روش‌های مدیریت اچ.اس.ای. در صنعت نفت و گاز از نشت نفت و آسیب‌رساندن آن به محیط زیست جلوگیری می‌کند و خطرات ناشی از این نشت را برای کارکنان و مناطق مجاور کاهش می‌دهد.

صنعت ساخت‌وساز

مراکز ساخت‌وساز ذاتاً جاهای پرخطری هستند و در آنها خطراتی مانند سقوط از ارتفاع، برق‌گرفتی، برخورد با اشیاء سنگین و گیرافتادن در جاهای تنگ همیشه وجود دارد. به علاوه، فعالیت‌های ساختمانی به دلیل تولید سروصدا، گردوغبار و زباله‌های ساختمانی بر محیط زیست اثر مخرب می‌گذارند. به همین دلیل استفاده از روش‌های مدیریت اچ.اس.ای. در این مراکز بسیار حیاتی است.

صنایع تولیدی

در صنایع تولیدی اغلب از ماشین‌الات سنگین و مواد خطرناک استفاده می‌شود و نوع کار آنها تکراری و همراه با سروصدای فراوان است. مدیریت اچ.اس.ای. در این صنایع به حفظ کارکنان از آسیب‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کند. اطمینان از عملکرد ایمن ماشین‌آلات، مدیریت ضایعات و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای حفظ محیط زیست از کارهایی است که می‌توان به کمک روش‌های مدیریت اچ.اس.ای. انجام داد.

صنعت بهداشت و درمان

در صنعت بهداشت و درمان، کارکنان در معرض طیف وسیعی از بیماری‌ها قرار دارند و ممکن است به عفونت‌های مختلف، بریدگی، عوارض فیزیکی و مشکلات عاطفی در اثر موقعیت‌های پراضطراب دچار شوند. علاوه بر این، مراکز بهداشتی و درمانی حجم زیادی زباله تولید می‌کنند که برخی از آنها خطرناک هستند. مدیریت اچ.اس.ای. در صنعت مراقبت‌های بهداشت و درمانی نقش حیاتی دارد و به حفظ ایمنی کارکنان و مدیریت زباله‌ها کمک می‌کند.

صنعت حمل‌ونقل

در صنعت حمل‌ونقل به خطراتی مانند تصادف، ضایعات حاصل از نشستن طولانی و فرارگرفتن در معرض دود و سروصدا مواجه هستیم. با مدیریت اچ.اس.ای. می‌توان ایمنی انواع کارکنان این صنعت از رانندگان گرفته تا کارکنان دفتری را تضمین کرد و با مدیریت زباله‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای آسیب‌های زیست‌محیطی این صنعت را به‌ حداقل رساند.

خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. چیست؟

خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. سندی است که در آن سیاست‌های مربوط به مدیریت اچ.اس.ای. می‌آید و بسته به هر سازمان یا صنعتی انواع مختلف دارد. خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. در حالت کلی شامل موارد زیر است.

• هدف

توضیح تعهد سازمان به مدیریت مسائل سه حوزهٔ سلامت،‌ ایمنی و محیط زیست.

• مسئولیت

در این بخش مشخص می‌شود چه کسی مسئولی مدیریت اچ.اس.ای. در درون سازمان است. این شخص ممکن است از میان مدیران ارشد یا سایر کارکنان باشد. همچنین ممکن است این نقش بین بخش‌ها و افراد مختلف تقسیم شود.

• مدیریت ریسک

این بخش از خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. شامل توضیح رویکرد سازمان برای شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات مربوط به سلامت، ایمنی و مسائل زیست‌محیطی است. این بخش می‌تواند شامل روش‌های ارزیابی و تحلیلی ریسک، روش‌های واکنش در شرایط اضطراری و استراتژی‌های کاهش انواع خطرات باشد.

• آموزش و ارتباطات

در این بخش از خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. باید شخص شود که سازمان چگونه در مورد مدیریت اچ.اس.ای. به کارکنان خود اطلاع‌رسانی می‌کند. این بخش شامل برنامه‌ها و جلسات مربوط به اطلاع‌رسانی و آموزش شفاف به کارکنان است.

• بررسی و بهبود مستمر

در نهایت باید در خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. سازمان خود را به بررسی و بهبود مستمر عملکرد مدیریت اچ.اس.ای. متعهد کند. در این بخش باید اهداف قابل اندازه‌گیری، شیوه‌های نظارت و روند اصلاح رویه‌ها و خط‌مشی توضیح داده شود.

گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. چیست؟

گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. به افراد یا سازمان‌ها داده می‌شود نشان شایستگی آنها در مدیریت مسائل مربوط به سلامت، ایمنی و حفظ محیط زیست است. برای گرفتن این گواهینامه سازمان‌ها باید معیارها و استانداردهای خاصی را بپذیرند و در آزمون‌ها یا ممیزی‌های خاص قبول شوند. گواهینامه‌های معروف مدیریت اچ.اس.ای. برای اشخاص عبارت‌اند از

• گواهینامهٔ NEBOSH که هیئت ملی نظارت بر ایمنی و سلامت شغلی صادر می‌کند. این هیئت طیف وسیعی از گواهینامه‌های شناخته‌شدهٔ جهانی را در مورد این مسائل ارائه می‌دهد.
• گواهینامهٔ CSP که هیئت متخصصان ایمنی ایالات متحده صادر می‌کند و در سطح جهانی به رسمیت شناخته می‌شود.
• گواهینامهٔ ASP که آن نیز توسط هیئت متخصصان صادر می‌شود و یکی از مراحل دریافت گواهینامهٔ CSP است.

سازمان‌هایی که می‌خواهند گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. دریافت کنند باید توسط یک نهاد معتبر خارجی مورد نظارت قرار بگیرند. رایج‌ترین گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. برای سازمان‌ها عبارت‌اند از

• ISO 45001 که برای مدیریت اچ.اس.ای. در جنبهٔ سلامت و ایمنی در سطح سازمانی صادر می‌شود.
• ISO 14001 که برای مدیریت اچ.اس.ای. در جنبهٔ زیست‌محیطی در سطح سازمانی صادر می‌شود.

آموزش مدیریت اچ.اس.ای.

آموزش مدیریت اچ.اس.ای. شامل برنامه‌ها و جلسات آموزشی است که با هدف بهبود دانش، مهارت، نگرش و رفتار سازمان‌ها در مورد مسائل مربوط به سلامت، ایمنی و محیط زیست برگزار می‌شوند. هدف اصلی این آموزش‌ها ترویج فرهنگ محیط کار سالم و تضمین ادامهٔ فعالیت‌های است که در جهت پایداری محیط زیست انجام می‌شوند.

سیستم مدیریت اچ.اس.ای.

سیستم مدیریت اچ.اس.ای. سیستمی یکپارچه و جامع شامل فرایندها، رویه‌ها و شیوه‌هایی است که سازمان‌ها را قادر می‌کند سلامت و ایمنی کارکنان خود را تضمین کرده و خطرات زیست‌محیطی را با رویکرد پیشگیرانه مدیریت کنند. در سازمان‌ها و صنایع مختلف سیستم‌های مدیریت اچ.اس.ای. به شیوه‌های گوناگون تعیین می‌شوند، اما اجزای کلیدی سیستم مدیریت اچ.اس.ای. عبارت‌اند از

• خط‌مشی و رهبری

خط‌مشی سازمان برای مدیریت اچ.اس.ای.، تعهد سازمان به آن، ترویج فرهنگ مدیریت اچ.اس.ای. و تأمین منابع لازم

• مدیریت ریسک

شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات مربوط به مدیریت اچ.اس.ای.، بررسی اثربخشی اقدامات این حوزه و رعایت الزامات قانونی و سایر الزامات

• هدف‌گذاری

تعیین اهداف قابل اندازه‌گیری در سازمان برای مدیریت اچ.اس.ای. و هماهنگی با خط‌مشی‌های مربوطه

• آموزش و شایستگی

آموزش شیوه‌ها و رویه‌های مدیریت اچ.اس.ای. برای تضمین رفاه و سلامت کارکنان و ایجاد شایستگی در آنها

• آمادگی برای واکنش در مواقع اضطراری

تمرین‌های آتش‌نشانی، کمک‌های اولیه و رویه‌ها و طرح‌های واکنشی در مواقع اضطراری

• نظارت و اندازه‌گیری

نظارت بر عملکرد مدیریت اچ.اس.ای. و تضمین مطابقت عملکرد با اهداف از پیش تعیین‌شده

• بهبود مستمر

بررسی مستمر سیستم مدیریت اچ.اس.ای.، درس‌گرفتن از اشتباهات گذشته و بهبود سیستم

جمع‌بندی

مدیریت اچ.اس.ای. یکی از جنبه‌های حیاتی رفاه کارکنان در محل کار است که سلامت و ایمنی آنها را تضمین می‌کند و همچنین به پایداری محیط زیست کمک می‌کند. سازمان‌ها باید در حد توان خود مدیریت اچ.اس.ای. را در اولویت قرار دهند تا از بروز آسیب‌ها و حوادث جلوگیری کنند و مانع از تخریب محیط زیست شوند.

دوره اچ اس ای برای همهٔ شاغلان در واحدهای اچ.اس.ای مناسب است. این دوره که در دپارتمان علوم مهندسی مجتمع فنی تهران ارائه می‌شود، طی ۴ ساعت آموزش فراگیران را با خطرات محیط کار، ارزیابی ریسک، سیستم مدیریت اچ.اس.ای. و قوانین مربوط به آن در ایران آشنا کرده و ضوابط، قوانین و مقررات مؤثر در واحدهای مربوطه را تشریح می‌کند.

در دنیای کسب‌وکار امروز، تحصیلات دانشگاهی برای حفظ ارزش شما به‌عنوان نیروی کار بااستعداد و کارآمد کافی نیستند. برای‌ اینکه مزیت رقابتی شخصی خود را حفظ کنید، باید بر آموزش مستمر و مادام‌العمر خود سرمایه‌گذاری کنید. خانواده بزرگ مجتمع فنی تهران هرساله به هزاران نفر کمک می‌کند تا در مسیر شغلی خود پیشرفت کنند.

اگر شاغل هستید و وقت ندارید در دوره‌های آموزشی حضوری شرکت کنید، مجتمع فنی تهران گزینه‌هایی عالی برای آموزش مجازی، آنلاین، آفلاین و ترکیبی ارائه می‌دهد. با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت مجتمع فنی تهران و دریافت مدارک معتبر و بین‌المللی می‌توانید با اعتماد به نفس مسیر ترقی را طی کنید و در سازمان خود به مهره‌ای ارزشمند تبدیل شود.

منبع: RelyOnNutec

مترجم: بهناز دهکردی

پرسش‌های متداول

اجزای مدیریت اچ.اس.ای. کدام‌اند؟

• سلامت

رفاه جسمی و رانی کارکنان که شامل شناسایی و مدیریت خطرات بهداشتی در فضای شغلی است، مانند قرارگرفتن کارکنان در معرض مواد شیمیایی، سروصدا و سایر خطرات محیط کار.

• امنیت

پیشگیری از حوادث و آسیب‌ها در محل کار که شامل شناسایی و مدیریت خطرات مربوط به ایمنی شغلی مانند لغزش، سقوط و آتش‌سوزی است.

• محیط زیست

حفاظت از محیط زیست در برابر آسیب‌های ناشی از مشاغل که به فعالیت‌هایی مانند شناسایی و مدیریت خطرات زیست‌محیطی و رفع آلودگی، مدیریت زباله و حفظ منابع اشاره دارد.

خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. چیست؟

خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. سندی است که در آن سیاست‌های مربوط به مدیریت اچ.اس.ای. می‌آید و بسته به هر سازمان یا صنعتی انواع مختلف دارد. خط‌مشی مدیریت اچ.اس.ای. در حالت کلی شامل موارد زیر است.

• هدف
• مسئولیت
• مدیریت ریسک
• آموزش و ارتباطات
• بررسی و بهبود مستمر

گواهینامه‌های معروف مدیریت اچ.اس.ای. برای اشخاص کدام‌اند؟

• گواهینامهٔ NEBOSH که هیئت ملی نظارت بر ایمنی و سلامت شغلی صادر می‌کند. این هیئت طیف وسیعی از گواهینامه‌های شناخته‌شدهٔ جهانی را در مورد این مسائل ارائه می‌دهد.
• گواهینامهٔ CSP که هیئت متخصصان ایمنی ایالات متحده صادر می‌کند و در سطح جهانی به رسمیت شناخته می‌شود.
• گواهینامهٔ ASP که آن نیز توسط هیئت متخصصان صادر می‌شود و یکی از مراحل دریافت گواهینامهٔ CSP است.

گواهینامه‌های مدیریت اچ.اس.ای. برای سازمان‌ها کدام‌اند؟

سازمان‌هایی که می‌خواهند گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. دریافت کنند باید توسط یک نهاد معتبر خارجی مورد نظارت قرار بگیرند. رایج‌ترین گواهینامهٔ مدیریت اچ.اس.ای. برای سازمان‌ها عبارت‌اند از

• ISO 45001 که برای مدیریت اچ.اس.ای. در جنبهٔ سلامت و ایمنی در سطح سازمانی صادر می‌شود.
• ISO 14001 که برای مدیریت اچ.اس.ای. در جنبهٔ زیست‌محیطی در سطح سازمانی صادر می‌شود.