چه زمانی مالیات بر ارزش افزوده مؤثرتر است؟

امروزه مالیات بر ارزش افزوده عنصر کلیدی در نظام‌های مالیاتی در بیش از ۱۲۰ کشور جهان است و یک‌چهارم درآمد مالیاتی جهان را شکل می‌دهد.

چکیده

مالیات بر ارزش افزوده (VAT) نخست در کشورهای پیشرفته‌تر اروپا و آمریکای لاتین ظهور کرد، اما در ۴۵ سال گذشته در بسیاری از کشورهای درحال توسعه و درحال گذار نیز پرداخت می‌شود. تحقیقات اخیر مجله IMF نشان می‌دهند که مالیات بر ارزش افزوده روشی مطلوب برای افزایش منابع و مدرن کردن سیستم کلی مالیاتی کشورهاست. البته این امر نیازمند آن است که اخذ مالیات بر ارزش افزوده به‌خوبی برنامه‌ریزی و اجرا شود.

            مجتمع فنی تهران امکان معرفی شما به بازار کار را دارد. واحد مشاوره شغلی و کاریابی مجتمع فنی تهران که مؤسسه «کارتلنت» نام دارد می‌تواند شما را با صاحبان کسب‌وکارها پیوند دهد یا کمک کند در شغل خود ارتقاء بیابید. دوره آموزشی مالیات و عوارض ارزش افزوده یکی از دوره‌های دپارتمان علوم مالی و حسابداری مجتمع فنی تهران است که شما را با موضوعات مربوطه و نحوه کار عملی در این حوزه آشنا می‌کند. این دوره کاربردی برای غیرحسابداران طراحی شده است تا بتوانند در کار خود در حوزه‌های مختلف فرایندهای مالیاتی ضروری را به‌درستی انجام دهند.

ضرورت اخذ مالیات بر ارزش افزوده

رشد سریع فرایندهای مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و سایر پیشرفت‌ها در حوزه مالیاتی در نیمه دوم قرن بیستم آغاز شد و همچنان ادامه دارد. شصت سال پیش مردم خارج از محافل نظری و مقالات علمی چیز زیادی درباره مالیات بر ارزش افزوده نمی‌دانستند. امروزه مالیات بر ارزش افزوده عنصر کلیدی در نظام‌های مالیاتی در بیش از ۱۲۰ کشور جهان است و یک‌چهارم درآمد مالیاتی جهان را شکل می‌دهد.

            اما مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ این نوع مالیات بر همه فرایند فروش کالاها در هر مرحله از تولید اعمال می‌شود. ویژگی بارز این نوع مالیات آن است که مالیات‌های پرداخت‌شده توسط شرکت‌ها براساس مالیات‌هایی که باید از فروش خود بپردازند تعیین می‌کند.

این نوع مالیات متفاوت از مالیات خرده‌فروشی است که بر اساس آن مالیات صرفاً در محل فروش به مصرف‌کننده نهایی اخذ می‌شود. درمقابل، مالیات بر ارزش افزوده در طول فرآیند تولید جمع‌آوری می‌شود. همچنین این نوع مالیات متفاوت از مالیات بر گردش است که برای همه فروش‌های واسطه‌ای و نهایی وضع می‌شود و تولیدکنندگان می‌توانند مالیاتی را که برای ورودی‌های خود پرداخت کرده‌اند پس بگیرند.

            از آنجایی که مالیات بر ارزش افزوده بر مبلغی که شرکت‌ها در نهایت برای ورودی‌های خود می‌پردازند تأثیری ندارد، تصمیمات مربوط به تولید را تغییر نمی‌دهد و باعث ایجاد پدیده «مالیات بر مالیات» نمی‌شود که شامل پرداخت مالیات برای ورودی‌های یک فرایند و خروجی‌های همان فرایند می‌شود.

            همه شرکت‌هایی که گردش مالی سالیانه آنها از میزان مشخصی فراتر می‌رود باید مالیات بر ارزش افزوده را بپردازند، نه صرفاً شرکت‌هایی که در فروش نهایی به مصرف‌کنندگان مشارکت دارند. اما درنهایت تنها ارزش خالص فروش‌هایی نهایی مبنای مالیات است و ازاین‌رو مالیات بر ارزش افزوده اگر به‌درستی اجرا شود، مالیات بر مصرف نیز خواهد بود.

پیشینه اجرایی مالیات بر ارزش افزوده

پیش از آغاز اخذ مالیات بر ارزش افزوده، مالیات‌های غیرمستقیم داخلی معمولاً به محصولاتی با تعریف محدود مانند الکل و تنباکو و همچنین به مالیات فروش و گردش‌های مالی محدود می‌شد. در این زمان در تعریف مالیات بر گردش مالی مشکلاتی وجود داشت و تحریفاتی در آن ایجاد می‌شد.

این مشکلات و همچنین نیاز دولت‌ها برای افزایش درآمدهای خود -به‌ویژه برای جایگزین کردن درآمدهای ازدست‌رفته حاصل از تعرفه واردات که به دلیل آزادسازی تجارت به وجود آمد- باعث شد انگیزه‌ای ایجاد شود تا دولت‌ها به فکر مالیاتی مانند مالیات بر ارزش افزوده بیفتند که تعریف آن کمتر قابل تحریف باشد.

البته پذیرش مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف به‌کندی صورت می‌گیرد. اگرچه نخستین پیشنهاد برای این کار در دهه ۱۹۲۰ در فرانسه مطرح شد، اولین نمونه اخذ مالیات بر ارزش افزوده تا سال ۱۹۴۸ در فرانسه دیده نشد. برزیل اولین کشور آمریکای لاتین بود که اخذ مالیات بر ارزش افزوده را در سال ۱۹۶۷ تصویب کرد. پذیرش مالیات بر ارزش افزوده در همان سال در کشور دانمارک آغازی بود برای معرفی گسترده این نوع مالیات به اروپا.

کارایی و انصاف در مالیات بر ارزش افزوده

آیا مالیات بر ارزش افزوده به وعده اولیه خود عمل کرده است و به منبع درآمدی کارآمد و منصفانه تبدیل شده است؟ افزایش بهره‌وری مرتبط با استفاده از مالیات بر ارزش افزوده به‌سادگی قابل مشاهده نیست و به همین دلیل به طریق غیرمستقیم باید به این پرسش پاسخ داد که آیا کشورهایی که در آنها این مالیات اخذ می‌شود نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص آنها چقدر است.

            ایده اصلی این است که اگر مالیات بر ارزش افزوده درواقع هزینه کارآمدی افزایش درآمد را کاهش می‌دهد، پس دولت‌هایی که مالیات بر ارزش افزوده اخذ می‌کنند باید درآمد بیشتری داشته باشند. شواهد نشان می‌دهند که مالیات بر ارزش افزوده درواقع با درآمد عمومی بیشتر و کمک مالی دولت به تولید ناخالص داخلی نسبت مستقیم دارد. همچنین هیچ شاهدی وجود ندارد که نشان دهد اخذ مالیات بر ارزش افزوده درآمدهای مالیاتی دولت را در حالت کلی بالاتر می‌برد، اما یافته‌ها به‌طور کلی نشان می‌دهند مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند درآمدها را به نحو مؤثر افزایش دهد.

            چه زمانی مالیات بر ارزش افزوده بر افزایش درآمد مؤثرتر است؟ معیار سنتی اثربخشی مالیات بر ارزش افزوده در افزایش درآمد «نسبت کارایی» است. نسبت کارایی برابر است با نسبت درآمد مالیات بر ارزس افزوده به تولید ناخاصل داخلی تقسیم بر نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده. البته این معیار معایبی دارد که مهم‌ترین آنها اشتباهات در اندازه‌گیری تولید ناخالص داخلی است.

            معیاری که صندوق بین‌المللی پول در ارائه توصیه‌های مربوط به مالیات بر ارزش افزوده در نظر می‌گیرد کارایی متقاطع ۱۰۰ درصد است. عوامل مرتبط با کارایی متقاطع نسبتاً بالا در اخذ مالیات بر ارزش افزوده عبارت‌اند از:

• نسبت بالای تجارت به تولید ناخالص داخلی (احتمالاً به این دلیل که جمع‌آوری مالیات بر ارزش افزوده در نقطه واردات نسبتاً آسان‌تر است از جمع‌آوری آن در داخل کشور.)
• نرخ بالای سواد مالیاتی
• سن مالیات بر ارزش افزوده (هرچه مدت زمان بیشتری این مالیات اعمال شود، عملکرد بهتری خواهد داشت.

جمع‌بندی

مالیات بر ارزش افزوده بر همه فرایند فروش کالاها در هر مرحله از تولید اعمال می‌شود. ویژگی بارز این نوع مالیات آن است که مالیات‌های پرداخت‌شده توسط شرکت‌ها براساس مالیات‌هایی که باید از فروش خود بپردازند تعیین می‌کند. از آنجایی که مالیات بر ارزش افزوده بر مبلغی که شرکت‌ها در نهایت برای ورودی‌های خود می‌پردازند تأثیری ندارد، تصمیمات مربوط به تولید را تغییر نمی‌دهد و باعث ایجاد پدیده «مالیات بر مالیات» نمی‌شود که شامل پرداخت مالیات برای ورودی‌های یک فرایند و خروجی‌های همان فرایند می‌شود.

مجتمع فنی تهران امکان معرفی شما به بازار کار را دارد. واحد مشاوره شغلی و کاریابی مجتمع فنی تهران که مؤسسه «کارتلنت» نام دارد می‌تواند شما را با صاحبان کسب‌وکارها پیوند دهد یا کمک کند در شغل خود ارتقاء بیابید. دوره آموزشی مالیات و عوارض ارزش افزوده یکی از دوره‌های دپارتمان علوم مالی و حسابداری مجتمع فنی تهران است که شما را با موضوعات مربوطه و نحوه کار عملی در این حوزه آشنا می‌کند. این دوره کاربردی برای غیرحسابداران طراحی شده است تا بتوانند در کار خود در حوزه‌های مختلف فرایندهای مالیاتی ضروری را به‌درستی انجام دهند.

در دنیای کسب‌وکار امروز، تحصیلات دانشگاهی برای حفظ ارزش شما به‌عنوان نیروی کار بااستعداد و کارآمد کافی نیستند. برای‌ اینکه مزیت رقابتی شخصی خود را حفظ کنید، باید بر آموزش مستمر و مادام‌العمر خود سرمایه‌گذاری کنید. خانواده بزرگ مجتمع فنی تهران هرساله به هزاران نفر کمک می‌کند تا در مسیر شغلی خود پیشرفت کنند.

اگر شاغل هستید و وقت ندارید در دوره‌های آموزشی حضوری شرکت کنید، مجتمع فنی تهران گزینه‌هایی عالی برای آموزش مجازی، آنلاین، آفلاین و ترکیبی ارائه می‌دهد. با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت مجتمع فنی تهران و دریافت مدارک معتبر و بین‌المللی می‌توانید با اعتماد به نفس مسیر ترقی را طی کنید و در سازمان خود به مهره‌ای ارزشمند تبدیل شود.

منبع: Finance & Development

مترجم: بهناز دهکردی

پرسش‌های متداول

چه زمانی مالیات بر ارزش افزوده بر افزایش درآمد مؤثر است؟

معیار سنتی اثربخشی مالیات بر ارزش افزوده در افزایش درآمد «نسبت کارایی» است. نسبت کارایی برابر است با نسبت درآمد مالیات بر ارزس افزوده به تولید ناخاصل داخلی تقسیم بر نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده. البته این معیار معایبی دارد و معیاری که صندوق بین‌المللی پول در ارائه توصیه‌های مربوط به مالیات بر ارزش افزوده در نظر می‌گیرد کارایی متقاطع ۱۰۰ درصد است.

چه عواملی در کارایی متقاطع بالا در اخذ مالیات بر ارزش افزوده مؤثرند؟

عوامل مرتبط با کارایی متقاطع نسبتاً بالا در اخذ مالیات بر ارزش افزوده عبارت‌اند از:

• نسبت بالای تجارت به تولید ناخالص داخلی (احتمالاً به این دلیل که جمع‌آوری مالیات بر ارزش افزوده در نقطه واردات نسبتاً آسان‌تر است از جمع‌آوری آن در داخل کشور.)
• نرخ بالای سواد مالیاتی
• سن مالیات بر ارزش افزوده (هرچه مدت زمان بیشتری این مالیات اعمال شود، عملکرد بهتری خواهد داشت.