کنترل فرایند چیست؟

کنترل فرایند در چه حوزه‌هایی کاربرد دارد؟

کنترل فرایند روشی است برای اندازه‌گیری پارامترها و ویژگی‌های یک فرایند برای ایجاد تغییرات مورد نظر در متغیرهای کنترل‌شده آن فرایند.

چکیده

اگر می‌خواهید در حوزه کنترل فرایند مشغول به کار شوید و دوست دارید بیشتر در مورد اصول کنترل فرایند بدانید و ببینید چگونه از آن استفاده می‌شود، این مقاله برای شما بسیار مفید خواهد بود. در این مقاله به همه موضوعاتی می‌پردازیم که لازم است در مورد کنترل فرایند بدانید و تأکید ویژه‌ای داریم بر کنترل فرایند در حوزه تولید و درک تفاوت آن کنترل فرایند سیستمی.

کنترل فرایند لزوماً به‌معنای حذف بازخوردهای انسانی و به کار گرفتن سیستم‌های پیشرفته و خودکار در کارخانجات برای مدیریت خودکار تغییرات جزئی است، بدون اینکه مداخله‌ای غیرمفید و کنترل‌نشده در سیستم رخ دهد.(آموزش برق صنعتی)

کنترل فرایند چیست؟

کنترل فرایند در حوزه تولید مستمر، کارخانجات و در سایر حوزه‌ها و صنایعی کاربرد دارد که در آن به‌طور بی‌وقفه و بدون هیچ توقفی کالایی تولید می‌شود، درست مانند آنچه در «پردازش دسته‌ای» شاهد هستیم. کنترل فرایند نوعی کنترل اتوماتیک شرایطی است که در آن محصولی تولید می‌شود و به کمک این کنترل کیفیت و بهره‌وری فرایند تولید تضمین می‌شود.

برای نمونه مدیریت پسماند آب مشتمل است بر رسیدگی مداوم و بی‌وقفه به فاضلاب و سیستم‌های شهری مربوط به آن و این فرایند هیچ‌گاه نباید دچار وقفه شود. پس این حوزه‌ای است که در آن باید از روش‌های کنترل فرایند استفاده کرد. تصویر زیر نمونه‌ای از برخی سیستم‌های کنترل فرایند در پسماند آب را نشان می‌دهد.

  1 کنترل فرایند در سیستم مدیریت آب

نمونه دیگر کاربرد کنترل فرایند در پالایشگاه‌های نفت و گاز و حتی در انتقال نفت و گاز از طریق لوله‌هاست که باید به‌طور بی‌وقفه میزان مشخصی از آن ماده را انتقال دهند. تصویر زیر نیازمندی‌های چنین سیستمی را نشان می‌دهد، از جمله:

·      نظارت، کنترل و مدیریت از راه دور خطوط لوله از یک مرکز کنترل

·      استفاده از فیبرهای نوری برای انتقال اطلاعات از راه دو در یک شبکه گسترده از خطوط

·      حلقه‌های اضافی اطلاعات در حد گیگابایت برای افزایش دسترس‌پذیری داده‌ها

·      توانایی کار سیستم‌های پیچیده در شرایط دشوار

  2 کنترل فرایند در خطوط لوله نفت و گاز

در اصل کنترل فرایند حوزه‌های مهندسی کنترل و مهندسی شیمی را با هم ترکیب کرده و با استفاده از سیستم‌های کنترلی پیچیده و اغلب طراحی‌شده به‌طور خاص و به سفارش هر مشتری، حوزه صنعتی آنها را مدیریت می‌کند. این سیستم‌ها جریان کار، خروجی، ترکیبات و سایر جنبه‌های فرایند تولید مستر را کنترل می‌کند و این کار را از طریق بازخوردهای آمده از حسگرها، سیستم‌های نظارت بر اطلاعات و روش‌هایی مانند این انجام می‌دهد.

در واقع کنترل فرایند شرکت‌ها را قادر می‌کند محصولاتی ایمن‌تر، اقتصادی‌تر و منسجم‌تر برای مصرف عموم تولید کنند. سیستم‌های کنترل فرایند در سطحی بسیار قوی‌تر و بهینه‌تر از سیستم‌هایی کار می‌‌کنند که صرفاً توسط انسان مدیریت می‌شوند.

برای نمونه، تصور کنید اگر محصولی مانند شیر پاستوریزه به این شکل تولید شود که شخصی مسئول کنترل درجه حرارت آن به‌صورت دستی باشد و پس از آنکه دمای شیر به درجه مناسب رسید، حرارت را قطع کند. این محصول چه تفاوتی خواهد کرد با وقتی که یک حسگر در تانگ پاستوریزه وجود داشته باشد و به‌طور خودکار بر فرایند پاستوریزه شدن نظارت کند و بعد به‌طور خودکار ماشین را خالی کند و محصول را به مرحله بعد بفرستد؟ قطعاً تفاوت فاحش است.

پس لزوماً کنترل فرایند به‌معنای حذف بازخوردهای انسانی و به کار گرفتن سیستم‌های پیشرفته و خودکار در کارخانجات برای مدیریت خودکار تغییرات جزئی است، بدون اینکه مداخله‌ای غیرمفید و کنترل‌نشده در سیستم رخ دهد.

کنترل کیفیت در چه حوزه‌هایی کاربرد دارد؟

در اینجا به چند حوزه و محیط‌های تخصصی کاری مختلف می‌پردازیم که در آنها می‌توان از کنترل فرایند بهره برد:

مهندسی

مهندسان اصولاً مسئول طراحی سیستم‌های کنترل فرایند و ماشین‌آلات مربوطه هستند. آنها با استفاده از ویژگی‌های مد نظر تولیدکننده، سیستمی مناسب طراحی می‌کنند که قابل اعتماد و بی‌نقص باشد. مهندسان همچنین مسئول توسعه روش‌های کنترل فرایند برای اعضای بخش عملیات هستند تا آنها بتوانند بر هر فرایند نظارت کرده و تضمین کنند به‌خوبی اجرا می‌شود. 

نرم‌افزار و توسعه سیستم

طراحان نرم‌افزار، طراحان سیستم و توسعه‌دهندگان اغلب مسئول سیستم‌های مبتنی بر نرم‌لفزار هستند که با ماشین‌آلات فیزیکی تعامل دارند و این ماشین‌آلات فرایندها را کنترل می‌کنند. مهندسان کنترل فرایند و مهندسان نرم‌افزار اغلب هنگام توسعه سیستم‌های کنترل فرایند باید رابطه کاری نزدیکی با هم داشته باشند.

عملیات

اعضای بخش عملیات سازمان مانند سرپرستان و سایر کارکنان، مسئول نظارت بر ابزارهای کنترل فرایند هستند تا سیستم تولید کار خود را به‌درستی و بدون خطا انجام دهد. علی‌رغم پیشرفت‌هایی که در حوزه اتوماسیون حاصل شده است، نظارت انسانی همچنان برای تضمین کنترل فرایند سیستم‌ها و نیز برای دخالت‌های انسانی مورد نیاز در مواقع ضروری مهم است.

تضمین کیفیت

بخش تضمین کیفیت در کارخانجات از کنترل فرایند برای کشف ایرادات و خطاها، تنظیم سیستم‌های کنترلی و سایر کنش‌های ضروری برای تضمین کیفیت، امنیت و کارایی کالاها بهره می‌برد.

جمع‌بندی

در اصل کنترل فرایند حوزه‌های مهندسی کنترل و مهندسی شیمی را با هم ترکیب کرده و با استفاده از سیستم‌های کنترلی پیچیده و اغلب طراحی‌شده به‌طور خاص و به سفارش هر مشتری، حوزه صنعتی آنها را مدیریت می‌کند. این سیستم‌ها جریان کار، خروجی، ترکیبات و سایر جنبه‌های فرایند تولید مستر را کنترل می‌کند و این کار را از طریق بازخوردهای آمده از حسگرها، سیستم‌های نظارت بر اطلاعات و روش‌هایی مانند این انجام می‌دهد.

در واقع کنترل فرایند شرکت‌ها را قادر می‌کند محصولاتی ایمن‌تر، اقتصادی‌تر و منسجم‌تر برای مصرف عموم تولید کنند. سیستم‌های کنترل فرایند در سطحی بسیار قوی‌تر و بهینه‌تر از سیستم‌هایی کار می‌‌کنند که صرفاً توسط انسان مدیریت می‌شوند. آیا در حوزه کنترل فرایند تجربه‌ای دارید؟ نظر خود را در مورد این مقوله در کامنت برای ما بنویسید.

نویسنده: فیل بلک (Phil Black)

مترجم: بهناز دهکردی

منبع: Process Industry Informer

در دنیای کسب‌وکار امروز، تحصیلات دانشگاهی برای حفظ ارزش شما به‌عنوان نیروی کار بااستعداد و کارآمد کافی نیستند. برای‌ اینکه مزیت رقابتی شخصی خود را حفظ کنید، باید بر آموزش مستمر و مادام‌العمر خود سرمایه‌گذاری کنید. خانواده بزرگ مجتمع فنی تهران هرساله به هزاران نفر کمک می‌کند تا در مسیر شغلی خود پیشرفت کنند.

اگر شاغل هستید و وقت ندارید در دوره‌های آموزشی حضوری شرکت کنید، مجتمع فنی تهران گزینه‌هایی عالی برای آموزش مجازی، آنلاین، آفلاین و ترکیبی ارائه می‌دهد. با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت مجتمع فنی تهران و دریافت مدارک معتبر و بین‌المللی می‌توانید با اعتماد به نفس مسیر ترقی را طی کنید و در سازمان خود به مهره‌ای ارزشمند تبدیل شوید.