تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی (یک)

تحلیل شبکه‌های اجتماعی چه کاربردهایی دارد؟

اشتباه نکنید، در اینجا منظور از شبکه‌های اجتماعی همان رسانه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توییتر نیست، هرچند خواهید دید که این دو موضوع چندان به هم بی‌ارتباط نیستند.

چکیده

مهم‌ترین استفاده از تحلیل شبکه‌های اجتماعی این است که این تحلیل روشی مفید برای برجسته کردن ساختارهایی است که بدون استفاده از این تحلیل درک آنها بسیار دشوار خواهد بود. تحلیل شبکه‌های اجتماعی را می‌توان فرایند استفاده از نظریه گراف و شبکه‌ها برای تحقیق و بررسی تعاملات و ساختارهای اجتماعی توصیف کرد. با استفاده از تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌توان همکاری یک شرکت را ارزیابی کرد و به‌طور گرافیکی نشان داد که شرکت‌ها چگونه با هم همکاری می‌کنند، میزان این همکاری چقدر است یا کدام شرکت‌ها برای همکاری از اهمیتی ویژه برخوردار هستند.

تحلیل شبکه‌های اجتماعی چیست؟

جوامع، گروه‌های مختلف مردم و گروه‌های دوستان، همه به طریقی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. این روابط و ارتباطات در گروه‌های مختلف مردم و جوامع با هم متفاوت هستند. می‌توان این تفاوت‌ها را مورد بررسی قرار داد و نتیجه این بررسی‌ها کاربردهای فراوانی دارد.

فرض اساسی در تحلیل شبکه‌های اجتماعی این است که جامعه از گروه‌های مختلف افراد تشکیل شده است و در هر یک از این گروه‌ها انواع مختلف رابطه برقرار است. همچنین این گروه‌ها با سایر افراد و گروه‌های جامعه نیز انواع مختلفی از روابط را تشکیل می‌دهند. فقدان یا ضعیف بودن رابطه‌ها در هر سطح نیز میان گروه‌های مختلف متفاوت است.

 در این بحث، یک «گروه» می‌تواند شامل یک شخص خاص، گروهی از افراد، یک سازمان، یک شرکت یا حتی یک کشور باشد. همچنین در این بحث منظور از «رابطه» ممکن است رابطه دوستانه بین دو فرد باشد یا همکاری بین دو شرکت یا تبادل تجاری بین دو کشور.

 روابط گوناگونی را که گروه‌های مختلف با هم دارند می‌توان به‌صورت گرافیکی نشان داد و در نتیجه این کار، یک ساختار یا شبکه ایجاد می‌شود. تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجموعه روش‌هایی است که به مطالعه و تجزیه و تحلیل این ساختارها می‌پردازد. این تحلیل شامل عناصر کیفی و همچنین عناصر کمی است.

اهداف تحلیل شبکه‌های اجتماعی

تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی (Social network analysis یا SNA) اهداف مختلفی دارد و برای انجام این تحلیل دلایل مختلفی مطرح می‌شوند. یکی از دلایل استفاده از تحلیل شبکه‌های اجتماعی این است که این تحلیل روشی مفید برای برجسته کردن ساختارهایی است که بدون استفاده از این تحلیل درک آنها بسیار دشوار خواهد بود.

  برای نمونه، با استفاده از تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌توان همکاری یک شرکت را ارزیابی کرد و به‌طور گرافیکی نشان داد که شرکت‌ها چگونه با هم همکاری می‌کنند، میزان این همکاری چقدر است یا کدام شرکت‌ها برای همکاری از اهمیتی ویژه برخوردار هستند.

     کارشناسان در مورد چگونگی مطالعه و تحقیق در مورد علایق و تعاملات اجتماعی گروه‌های مختلف، اختلاف نظر دارند. تحلیل شبکه‌های اجتماعی را می‌توان فرایند استفاده از نظریه گراف و شبکه‌ها برای تحقیق و بررسی تعاملات و ساختارهای اجتماعی توصیف کرد.

تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی از طریق مشخص کردن گروه‌های افراد و جوامع به عنوان «گره‌ها» و مرتبط کردن آنها از طریق «رابط‌ها» انجام می‌شود. این رابط‌ها متشکل از روابط بین فردی، روابط بی‌گروهی و انواع تعاملات و همکاری‌ها هستند.

مثال تحلیل شبکه‌های اجتماعی

از تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌توان برای ارزیابی انواع روابط و تعامل، از جمله تعاملات مربوط به فرایند آموزش و یادگیری استفاده کرد. برای نمونه،‌ در پژوهشی درباره نقش تحلیل شبکه‌های اجتماعی در تحلیل یادگیری،‌ روشن شده است که تحلیل شبکه‌های اجتماعی تأثیری مهم در مطالعه تعاملات بین افراد در فرایند یادگیری مبتنی بر فناوری و به‌طور ویژه، در فرایند یادگیری مسئله‌محور (Problem Based Learning) دارد. با استفاده از تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌توان وضعیت فراگیران را در شبکه‌های تبادل اطلاعات،‌ فعالیت‌های ارتباطی و سایر تعاملات بین آنها بررسی کرد و با درک این تعاملات و نقش هر یک از فراگیران در فرایند یادگیری، تأثیر تعامل در عملکرد تحصیلی را مشخص کرد.

طی این پژوهش، در یک دوره آنلاین ۲۶۲۰ تعامل آنلاین انجام شد که بیشتر آنها تعاملات فراگیر با فراگیر (۸۹ درصد) بودند. تعاملات فراگیران با مربی ۴.۹ درصد و تعاملات مربی با فراگیر ۶.۱۵ درصد بود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌تواند فرایند یادگیری مسئله‌محور هر گروه و سطح فعالیت آنها در درون گروه و با گروه‌های دیگر را دقیقاً ترسیم می‌کند، فراگیران منزوی و فعال را نشان می‌دهد و نقش مربی را ارزیابی می‌کند. در این پژوهش مشخص شد سطح فعالیت فراگیران و تعامل آنها با مربی در عملکرد تحصیلی آنها تأثیر مثبتی دارد.

 بر اساس این پژوهش، تحلیل شبکه‌های اجتماعی روشی علمی است که می‌توان از آن برای نظارت دقیق بر تعاملات بین‌فردی یا بین‌گروهی در فرایند آموزش استفاده کرد. این تحلیل اطلاعات مهمی در مورد دوره‌های آموزشی، گروه‌ها و افراد در فرایند آموزش در اختیار محققان قرار می‌دهد که برای نظارت بر روند آموزش و بهبود آن بسیار مفید هستند.  

کاربردهای تحلیل شبکه‌های اجتماعی

اغلب می‌بینیم که در تحلیل شبکه‌های اجتماعی برای پردازش و تجسم تعاملات اجتماعی و نحوه اشتراک‌گذاری در رسانه‌های اجتماعی، روابط کاری، روابط عاطفی، روابط اجتماعی و بسیاری موارد دیگر کاربرد دارد. تجسم این روابط و تعاملات اغلب به شکل «نمودارهای گرافیکی روابط اجتماعی» یا سوسیوگرام (sociogram) نمایش داده می‌شود. در این نمودارها، «گره‌ها» نقطه هستند و «رابط‌ها» پیوند بین این نقاط که به شکل خط نمایش داده می‌شوند.

تحلیل شبکه‌های اجتماعی در بخش‌های بسیاری کاربرد دارد. مهم‌ترین بخشی که از مزایای این تحلیل استفاده می‌کند، حوزه جامعه‌شناسی مدرن است. اما از این تحلیل در بخش‌های دیگر مانند زیست‌شناسی، ارتباطات، تاریخ، علم داده، علوم سیاسی، تجارت الکترونیک و تحلیل بازار نیز استفاده می‌شود. با توجه به این مطالب، در این بخش به یکی از کاربردهای مهم تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌پردازیم.

نقش تحلیل شبکه‌های اجتماعی در تبلیغات

یکی از موارد تحلیل شبکه‌های اجتماعی، تعیین روابط و پیوندهای بین دوستان و اعضای خانواده است. می‌توان در تحلیل شبکه‌های اجتماعی، رفتار هر فرد را با سایر اعضای گروه دوستان یا خانواده تحلیل کرد و تفاوت‌ها آنها را نشان داد.

اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق تحلیل شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که فرد در یک گروه دوستانه یا خانوادگی چقدر به دیگر اعضای آن گروه اعتماد دارد، والدین چقدر به فرزندان‌شان یا به یکدیگر توجه می‌کنند، تعاملات متقابل بین اقوام و دوستان دورتر چقدر است و بسیاری موارد از این دست.

نمونه عالی برای نشان دادن کاربردهای تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی، وقتی است که با گروه‌های خاصی از افراد سر و کار داشته باشیم. در تعریف تحلیل شبکه‌های اجتماعی مشخص شد که می‌توان از آن برای پردازش «گره‌ها» و «رابط‌های» ارتباطی در مجموعه بزرگی از داده‌ها استفاده کرد. پس بهترین کاربرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی است وقتی است که با داده‌های کلان سر و کار داریم.

رسانه‌های اجتماعی مدت‌هاست که ما را به خود مشغول کرده‌اند. یکی از کاربردهای تحلیل شبکه‌های اجتماعی در رسانه‌های اجتماعی خود را نشان می‌دهد. میلیون‌ها نفر روزانه از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و به کمک تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم همه این افراد را در گروه‌های مختلف دسته‌بندی و تحلیل کنیم.

تشکیل گروه‌های رسانه‌های اجتماعی مبانی گوناگون دارند، از علایق مشترک گرفته تا پیوند دوستی و روز تولد. اطلاعاتی که به کمک تحلیل شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری می‌شوند،‌ ممکن است برای تأمین منافع شخصی مورد استفاده قرار بگیرند. اما چگونه؟

 این اتفاق از طریق تبلیغات و کمپین‌های بازاریابی می‌افتد. به همین دلیل است که در این نوع تحلیل شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم که نه تنها پیوندها و مجموعه‌های داده به صورت تصویری و گرافیکی بیان می‌شوند، بلکه می‌توان از آنها برای کسب سود نیز استفاده کرد.

کسانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، می‌توانند ببینند که چگونه هر روز تبلیغات هدفمند فراوانی به سوی آنها سرازیر می‌شود. برای نمونه، اگر فوتبالیست باشید، برای شما تبلیغات کفش فوتبال نمایش داده می‌شود. این امر اتفاقی نیست.

اطلاعاتی که این تبلیغات هدفمند از آنها استفاده می‌کنند، در فرایند تحلیل شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری شده‌اند. اگر مثلاً پست‌های یک فوتبالیست معروف را دنبال کنید یا تصویر بازی فوتبال خود را منتشر کرده باشید، این فعالیت‌ها تبلیغات هدفمند را به سوی شما هدایت می‌کنند. در مورد مواد آرایشی، موسیقی، بازار سهام و بسیاری موارد دیگر نیز این امر صادق است.

 تحلیل شبکه‌های اجتماعی از طریق بررسی داده‌های کلان کاری نیست که بتوان آن را بدون کمک ابزارهای رایانه‌ای انجام داد. در مقاله بعد ابزارهای تحلیل شبکه‌های اجتماعی و تجسم داده‌های معنادار می‌پردازیم.

جمع‌بندی

فرض اساسی در تحلیل شبکه‌های اجتماعی این است که جامعه از گروه‌های مختلف افراد تشکیل شده است و در هر یک از این گروه‌ها انواع مختلف رابطه برقرار است. همچنین این گروه‌ها با سایر افراد و گروه‌های جامعه نیز انواع مختلفی از روابط را تشکیل می‌دهند.

روابط گوناگونی را که گروه‌های مختلف با هم دارند می‌توان به‌صورت گرافیکی نشان داد و در نتیجه این کار، یک ساختار یا شبکه ایجاد می‌شود. تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجموعه روش‌هایی است که به مطالعه و تجزیه و تحلیل این ساختارها می‌پردازد. این تحلیل شامل عناصر کیفی و همچنین عناصر کمی است.

بهترین کاربرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی است وقتی است که با داده‌های کلان سر و کار داریم. تجربه تبلیغات هدفمند در رسانه‌های اجتماعی، یکی از نتایج تحلیل شبکه‌های اجتماعی است. آیا انواع دیگری از کاربردهای تحلیل شبکه‌های اجتماعی را می‌شناسید؟ نظرات خود را در کامنت برای ما بنویسید.

منبع: Tech Journal

مترجم: بهناز دهکردی

به خانواده بزرگی بپیوندید که هرساله با طی کردن دوره‌های مجتمع فنی تهران، مسیر کسب درآمد و تحول‌آفرینی را برای خود هموار کرده‌اند. مجتمع فنی تهران دریچه ورود آسان به بازار کار است. با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت مجتمع فنی تهران و دریافت مدارک معتبر و بین‌المللی می‌توانید با اعتماد به نفس وارد بازار کار شوید و به‌سرعت به درآمد مطمئن برسید.