- سه شنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۲
نظریات و اصول آموزش بزرگسالان
نظریات و اصول آموزش بزرگسالان
تجربه آموزش پس از دوران مدرسه و دانشگاه
چکیده
برای گرفتن یک مدرک تحصیلی جدید هیچ وقت دیر نیست؛ همان‌طور که برای دنبال کردن رؤیاها و آرزوها هیچ وقت دیر نیست. چه ۵ سال به بازنشستگی شما مانده باشد چه ۵۰ سال، همیشه می‌توانید به دنبال علاقه خود بروید و شغلی را دنبال کنید که شما را سر ذوق می‌آورد.
اگر تمایل دارید تحصیلات خود را ادامه بدهید، باید بدانید که آموزش شما به‌عنوان یک بزرگسالان چه تفاوتی با آموزش کودکان دارد. این نوع آموزش برای بزرگسالانی مناسب است که می‌خواهد یک مهارت را بیاموزند و برای آموختن آن نیاز به آموزش حرفه‌ای دارند.
نظریات و تکنیک‌های آموزش بزرگسالان به میلیون‌ها فراگیر بزرگسال در سراسر جهان کمک کرده است تا به یادگیری موفق و رشد خود ادامه دهند. در ادامه نظریه‌های پشت یادگیری بزرگسالان را بخوانید که به شما کمک می‌کند به اهداف آموزشی خود دست یابید.
آموزش بزرگسالان
وقتی به واژه «آموزش» می‌اندیشید چه چیزی به ذهن شما می‌رسد؟ احتمالاً به دانش‌آموزان در کلاس درس فکر می‌کنید یا به بچه‌هایی که از راهروی مدرسه می‌گذرند یا به معلمانی که برای بچه‌‌های کوچک کتاب می‌خوانند.
اگر به مدرسه و معلمان مدارس فکر کنید، در واقع آموزش بزرگسالان را نادیده گرفته‌اید. آموزش بزرگسالان امری است که هر روز با آن سروکار داریم و دلایل بسیاری وجود دارد که باعث می‌شوند بزرگسالان به دنبال آموزش باشند.
آموزش بزرگسالان معمولاً به فراگیران بالغی مربوط می‌شود که پس از فارغ التحصیل شدن از دبیرستان به‌سرعت وارد دوران تحصیلات عالیه نمی‌شوند. برای بیشتر بزرگسالان، علاقه به ادامه تحصیل حاصل میل آنها به توسعه فردی، نیاز به یادگیری یک مهارت خاص یا تمایل به بهبود فرصت‌های شغلی است.
برخی مؤسسات آموزشی هستند که بر آموزش بزرگسالان تمرکز کرده‌اند. اگر تمایل دارید تحصیلات خود را ادامه بدهید، باید بدانید که آموزش شما به‌عنوان یک بزرگسالان چه تفاوتی با آموزش کودکان دارد. نظریات و تکنیک‌های آموزش بزرگسالان به میلیون‌ها فراگیر بزرگسال در سراسر جهان کمک کرده است تا به یادگیری موفق و رشد خود ادامه دهند. شناخت نظریه‌های پشت یادگیری بزرگسالان به شما کمک می‌کند به اهداف آموزشی خود دست یابید.
آموزش بزرگسالان چیست؟
آموزش بزرگسالان به بیان ساده موقعیتی است که در آن فراگیرانی که به دنبال آموزش هستند بزرگسال هستند. این نوع آموزش ممکن است در یک محیط رسمی دانشگاهی اتفاق بیفتد یا در یک مدرسه کسب‌وکار یا یک مؤسسه کارآموزی. این نوع آموزش برای بزرگسالانی مناسب است که می‌خواهد یک مهارت را بیاموزند و برای آموختن آن نیاز به آموزش حرفه‌ای دارند.
نظریات و تکنیک‌های فراوانی وجود دارند در مورد اینکه آموزش مؤثر به بزرگسالان چگونه باید باشد و بسیاری از کارشناسان هستند که به طور خاص در مورد این موضوع بحث و تبادل نظر می‌کنند. اصولاً کودکان و بزرگسالان به دو شیوه کاملاً متفاوت می‌آموزند. از این رو باید برای آموزش بزرگسالان از تکنیک‌های متفاوتی استفاده کرد تا این آموزش مؤثر واقع شود.
دشواری‌های آموزش بزرگسالان
آموزش بزرگسالان به دلایل گوناگون دشوار است، از جمله دلایل زیر:
· کمبود زمان
فراگیران بزرگسال اغلب شغلی تمام‌وقت دارند و گاه از فرزندان خود یا سایر اعضای خانواده مراقبت می‌کنند. این امر باعث می‌شود اختصاص دادن زمانی برای یادگیری بسیار دشوار شود. دوره‌های آنلاین از این نظر بسیار مفید هستند، زیرا انعطاف‌پذیری زمانی آنها باعث می‌شود بزرگسالان برنامه آموزشی خود را طبق کار و زندگی پرمشغله خود تنظیم کنند.
در بسیاری از دوره‌های آنلاین لازم نیست در ساعت مشخصی سر کلاس باشید، تاریخ مشخصی برای شروع یا پایان یک درس یا جلسه وجود ندارد و می‌توانید هر زمان که وقت داشتید به یادگیری بپردازید.
در این شیوه، مدیریت آموزش بر عهده خود فراگیران است و می‌تواند بسته به میزان یادگیری خود درس‌ها را سریع‌تر یا کندتر فرا بگیرد. یافتن زمان آموزش برای بزرگسالان پرمشغله دشوار است و دوره‌های ترکیبی آنلاین یا آفلاین می‌توانند در کاهش اضطراب این فراگیران مفید باشند.
· عدم اعتماد به نفس
بسیاری از فراگیران بزرگسال احساس می‌کنند که برای ادامه تحصیل بیش از حد پیر شده‌اند. شاید فکر کنند برای این کار دیر شده است و فرصت خود را از دست داده‌اند. این تفکر کاملاً غلط است. برای گرفتن یک مدرک تحصیلی جدید هیچ وقت دیر نیست. همان‌طور که برای دنبال کردن رؤیاها و آرزوها هیچ وقت دیر نیست. چه ۵ سال به بازنشستگی شما مانده باشد چه ۵۰ سال، همیشه می‌توانید به دنبال علاقه خود بروید و شغلی را دنبال کنید که شما را سر ذوق می‌آورد.
· انعطاف‌پذیری عصبی
مغز ما انعطاف‌پذیر است و این ویژگی به یادگیری و رشد ما کمک می‌کند. با تکرار هر ایده، یک مسیر عصبی را در مغز تقویت می‌کنیم. همچنین وقتی چیز جدید یاد می‌گیریم، مسیر جدیدی در مغز می‌سازیم. ارتباطات در مغز ما دائماً در حال قوی‌تر شدن یا ضعیف‌تر شدن هستند و مسیرهای جدیدی می‌سازد یا مسیرهای قدیمی را تقویت می‌کنند.
افراد جوان مغز انعطاف‌پذیرتری دارند و به همین دلیل تغییر برای آنها آسان‌تر است. با افزایش سن، مغز ما خاصیت انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد و به همین دلیل بیشتر و بیشتر بر چیزی که می‌دانیم یا به آن باور داریم پافشاری می‌کنیم. این امر برای فراگیرانی که سعی می‌کنند مفاهیم جدید را بپذیرند یا مسیرهای جدیدی ایجاد کنند، چالشی جدی محسوب می‌شود.
آموزش بزرگسالان به این معناست که آنها باید برای درک چیزهای جدید بیشتر تلاش کنند، زیرا مغز آنها انعطاف‌پذیری کمتری دارد. البته در آموزش بزرگسالان این امر یک مشکل است اما مشکلی غیرقابل حل نیست.
· موانع مالی
فراگیران جوان‌تر در دوره تحصیلات عالیه اغلب تحت حمایت مالی والدین خود هستند، اما در آموزش بزرگسالان این امکان وجود ندارد. ملاحظات مالی ممکن است باعث شود فراگیران بزرگسال از پیگیری رؤیای خود برای گرفتن مدرک تحصیلی باز بمانند.
· تناقض‌ها
برخی از چیزهایی که فراگیران بزرگسال در دوره آموزش خود فرا می‌گیرند، ممکن است با آنچه پیشتر آموخته‌اند یا با دانش قدیمی آنها در تناقض باشد. گاه برای بزرگسالان دشوار است که ایده‌های قدیمی خود را کنار بگذارند. اما گاه لازم است برای یادگیری چیزهای جدید، این دانش‌های قدیمی را دور بریزند و این کار به تلاش و نیروی ذهنی نیاز دارد.
· فقدان حمایت و پشتیبانی
تلاش برای گرفتن یک مدرک بدون پشتیبانی مربیان بسیار دشوار است. گاهی در آموزش بزرگسالان فراگیران احساس می‌کند سیستم پشتیبانی و حمایت مورد نیاز خود را برای گذراندن کلاس‌ها و یادگیری مطالب ندارند. این نوع فراگیران نیاز دارند که در فرایند آموزش خود با مربیان مشورت کنند و پرسش‌های خود را در مورد مسیر آموزشی با آنها در میان بگذارند تا نگرانی‌های خود را در این زمینه برطرف کنند.
نظریه‌های اساسی در مورد آموزش بزرگسالان
در مورد آموزش بزرگسالان نظریه‌های بسیاری وجود دارد و هر نظریه کاربردها و تکنیک‌های منحصر به فرد خود را دارد. نظریه‌ها و تکنیک‌های مختلف آموزش بزرگسالان اگر با سبک‌ها یادگیری پیشین این فراگیران هماهنگ باشند، نتیجه بهتری خواهند داشت. برخی از نظریه‌های مهم در مورد آموزش بزرگسالان عبارت‌اند از:
آندراگوژی
مالکولم نولز (Malcolm Knowles) در سال ۱۹۸۰ مفهوم آندراگوژی (andragogy) را مطرح کرد. آندراگوژی به معنای «هنر و علم کمک به آموزش بزرگسالان» است و مالکولم نولز آن را در برابر پداگوژی (pedagogy) قرار داد که «هنر و علم آموزش به کودکان» است. نولز در نظریه آندراگوژی می‌گوید که فراگیران بزرگسال از جهات بسیاری به فراگیران کودک متفاوت هستند، از جمله:
· آنها باید بدانند که چرا لازم است چیزی را یاد بگیرند.
· برای یادگیری به انگیزه درونی نیاز دارند.
· می‌خواهند بدانند که یک آموزش خاص به چه شیوه‌ای به آنها کمک می‌کند.
· دانش و تجربه قبلی خود را که پایه و اساس یادگیری است، با خود به فضای آموزشی می‌آورند.
· مسئولیت مسیر یادگیری خود را برعهده می‌گیرند.
· با یادگیری وظیفه‌محور که با واقعیت خودشان همسو باشد بهتر ارتباط برقرار می‌کنند.
نظریه آندراگوژی بر این امر تمرکز دارد که به فراگیران درکی از این موضوع بدهد که چرا باید در مسیر آموزش خود، کاری را انجام دهند و به‌جای دستورالعمل و تکلیف، به آنها تجربیات مختلف را ارائه می‌دهد تا بتوانند خودشان با مسائل مواجه شوند.
نظریه آموزش بزرگسالان بر مبنای آندراگوژی با انتقاداتی مواجه است و برخی می‌گویند این نظریه به اندازه کافی به تنوع فرهنگی توجه نمی‌کند. با وجود جنبه‌های مثبت و منفی این نظریه، بسیاری از فراگیران بزرگسال این نظریه را بسیار دقیق و مفید می‌دانند که در ادامه تحصیل و روند یادگیری برای آنها واقعاً مفید است.
یادگیری تحول‌آفرین
جک مزیرو (Jack Mezirow) کسی است که در دهه ۱۹۷۰ میلادی نظریه یادگیری تحول‌آفرین را مطرح کرد. این نظریه در آموزش بزرگسالان بر تغییر شیوه تفکر فراگیران در مورد جهان پیرامون آنها و همچنین در مورد خودشان تأکید دارد. برای نمونه، فراگیری که به مطالعه ادیان مختلف می پردازند، پس از آشنایی با ادیان مختلف، نظرشان در مورد اصول و ایده‌های پیشینی خودشان نسبت به مردم فرهنگ‌ها و مناطق مختلف تغییر می‌کند. این تغییر ایده‌ها، حاصل آموزش چیزهای جدید است.
گاهی در یادگیری تحول‌آفرین از معضلات و موقعیت‌های مختلف برای به چالش کشیدن پیش‌فرض‌ها و اصول ذهنی فراگیران استفاده می‌شود. فراگیرانی که از تفکر انتقادی و شیوه پرسشگری برای ارزیابی باورها و مفروضات خود استفاده می‌کنند، در این روند در مورد خودشان نیز به درک تازه‌ای می‌رسند. مزیرو یادگیری تحول‌آفرین را فرایندی عقلانی می‌داند که طی آن فراگیران برای گسترش ادراک خود به چالش کشیده می‌شوند و ایده‌های خود را به بحث می‌گذارند.
نظریه یادگیری تحول‌آفرین در یادگیری بزرگسالان با این انتقاد مواجه است که به روابط، احساسات و زمینه‌های فرهنگی بی‌توجه است و باعث می‌شود فراگیران نتوانند افکار خود را با مربیان یا سایر فراگیران در فضای آوزشی به اشتراک بگذارند و احساس ناامنی یا نگرانی می‌کنند.
این نظریه نیز نقاط قوت و ضعف فراوانی دارد و بسیاری از فراگیران می‌گویند که تلاش برای تغییر باورهای بنیادی خودشان، همزمان هم بسیار دشوار و هم بسیار مفید است.
یادگیری خودمحور
یادگیری خودمحور یک نظریه جالب در حوزه آموزش بزرگسالان است که حدود صد سال پیش مطرح شد. در دهه ۱۹۷۰ این نظریه سر و شکلی رسمی‌تر به خود گرفت و آلن تاف (Alan Tough) آن را ترویج کرد. مربیان در موقعیت‌ها و فضاهای آموزشی گوناگون از این نظریه برای بهبود فرایند آموزش بزرگسالان استفاده می‌کنند.
یادگیری خودمحور (یا یادگیری خودراهبری) فرایندی است که در آن افراد در مسیر یادگیری خود دست به ابتکار عمل می‌زنند. آنها باید تجربه آموزشی خود را بدون کمک دیگران طراحی، اجرا و ارزیابی کنند. در این روش فراگیران اهداف آموزشی خود را تعیین کرده و نیازهای آموزشی خود را مشخص می‌کنند، برنامه آموزشی خود را اجرا می‌کنند و در تلاش هستند روش‌های بیابند که تجربه آموزشی خود را بهبود ببخشد.
نظریه یادگیری خودمحور را هم در کلاس درس و هم بیرون از کلاس درس می‌توان اجرا کرد و در این روش فراگیران می‌توانند مسیر آموزش خود را تنها طی کنند یا در مسیر یادگیری خودمحور با دیگر فراگیران همکاری کنند.
انتقادها از رویکرد یادگیری خودمحور بر این نکته تأکید دارند که برخی از فراگیران اعتماد به نفس و درک کافی برای اجرای درست یادگیری خودمحور را ندارند. منتقدین همچنین می‌گویند که همه بزرگسالان نمی‌خواهند شیوه یادگیری خود را خودشان مدیریت کنند. اما برای بسیاری از بزرگسالان، روش یادگیری خودمحور بدون اینکه کسی آن را مطرح کند یا پیشنهاد بدهد، خود به خود اتفاق می‌افتد.
فراگیران بزرگسال به‌طور طبیعی به یادگیری خودمحور راغب هستند، زیرا آنها برای یادگیری هیجان دارند و به توانایی خود در هدایت مسیر یادگیری خودشان مطمئن هستند. بسیاری از فراگیران در فضای آموزش بزرگسالان، شیوه یادگیری خودمحور را راهی فوق‌العاده برای کسب دانش و مهارت‌های جدید می‌دانند.
یادگیری تجربی
این نظریه نیز در دهه ۱۹۷۰ مطرح شد و فردی به نام دیوید کولب (David Kolb) آن را براساس ایده‌های روانشناسان و نظریه‌پردازان دیگر مطرح کرد. نظریه یادگیری تجربی بر این ایده متمرکز است که بزرگسالان بر اساس تجربیات خود شکل گرفته‌اند و در نتیجه بهترین تجربه یادگیری از درک تجربیات حاصل می‌شود.
یادگیری تجربی به‌جای تکیه بر به خاطر سپردن ارقام و حقایق، بر سبک یادگیری عملی تکیه دارد. فراگیران بزرگسال که از این نظریه استفاده می‌کنند، در حین عمل یاد می‌گیرند و به‌جای شنیدن یا خواندن در مورد یک موضوع، آن را عملاً تجربه می‌کنند. روش‌های ایفای نقش، تجربه با دست و مواردی از این قبیل، انواع شیوه‌های یادگیری تجربی هستند.
منتقدان نظریه یادگیری تجربی در آموزش بزرگسالان می‌گویند که یادگیری غیرتجربی فواید فراوانی دارد که باعث می‌شود آن را به یادگیری تجربی ترجیح دهیم. این منتقدان می‌گویند توجه به اهداف، معیارها، فرایند تصمیم‌گیری و جزئیات در یادگیری تجربی نادیده گرفته می‌شوند. بسیاری از فراگیران بزرگسال اما این رویکرد عملی را گزینه‌ای ایده‌آل می‌دانند. آنها ترجیح می‌دهند به‌جای خواندن یا حفظ کردن، با استفاده از تجربه زندگی گذشته و درک کنونی خود از موضوع، در مسیر یادگیری خود پیش بروند.
یادگیری پروژه‌محور
جان دیویی (John Dewey) نیز در اوایل قرن بیستم از روش «یادگیری عملی» حمایت می‌کرد. یادگیری مبتنی بر پروژه (یا دیگری مسئله‌محور) شبیه یادگیری تجربی و عملی است، زیرا ایده کلی آن این است که به‌جای خواندن یا شنیده در مورد یک موضوع، باید برای یادگیری آن موضوع دست به عمل زد.
یادگیری پروژه‌محور از سناریوهای دنیای واقعی استفاده می‌کند. در این روش برای فراگیران پروژه‌هایی طراحی می‌شود که در آینده نزدیک و در شغل خود با آنها مواجه خواهند شد. فراگیران می‌توانند پروژه‌ها را خودشان انتخاب کنند و به کاری بپردازند که به آن علاقه‌مند هستند. این امکان برای فراگیران بزرگسال که می‌خواهند در فرایند آموزش خود با حل مسائل دنیای واقعی آشنا شوند، بسیار مفید و جذاب است.
انتقاد اصلی در مورد یادگیری پروژه‌محور این است که نتایج آن اثبات نشده‌اند. شواهد کافی وجود ندارند که نشان دهند یادگیری پروژه‌محور به اندازه سایر روش‌های یادگیری مؤثر است. اما بسیاری از کسانی که فرایند آموزش بزرگسالان را دنبال می‌کنند، این نوع آموزش را برای خود بسیار مفید می‌دانند زیرا چیزهایی را که به این شیوه می‌آموزند، می‌توانند در شغل خود عملاً به کار بگیرند و این شیوه مستقیماً آنها را با فواید عملی دانشی که کسب کرده‌اند مرتبط می‌کند.
تکنیک‌های آموزش بزرگسالان
برای آموزش بزرگسالان تکنیک‌های بسیاری وجود دارد که باعث می‌شوند این آموزش برای فراگیران مؤثرتر و مفیدتر باشد. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· تعیین اهداف
برای نمونه، فراگیرانی که هدف شغلی خاصی در ذهن دارند، از ادامه تحصیل خود تجربه بهتری خواهند داشت. یا بزرگسالانی که می‌خواهند زبان اسپانیایی را یاد بگیرند، هدف خاص آنها از این آموزش احتمالاً صحبت کردن به این زبان یا سفر به مکزیک است. فراگیران بزرگسال به این اهداف نیاز دارند، زیرا آنها بیشتر از فراگیران کودکان کنترل فرایند یادگیری خود را در دست دارند.
· مشخص کردن دلیل یادگیری
اینکه فراگیران بزرگسال بدانند چرا می‌خواهند تحصیلات یا آموزش‌های خود را ادامه دهند، به آنها کمک می‌کند نسبت به فرایند یادگیری خود اطمینان بیشتری داشته باشند. درک چرایی شرکت در دوره‌های آموزشی مختلف و اینکه هر دوره در رسیدن به اهداف آنها چه کمکی می‌کند، باعث می‌شود فراگیران انگیزه خود را در ادامه مسیر یادگیری حفظ کنند.
· مرور منظم مطالب
مغز بزرگسالان نسبت به مغز کودکان انعطاف‌پذیری کمتری دارد و از این رو آنها باید برای ساختن مسیرهای عصبی جدید تلاش بیشتری بکنند. بنابراین فراگیران بزرگسال باید مطالب آموزشی را بیشتر مرور کنند تا بتوانند این مسیرها را در مغز خود بسازند.
· تجربه کردن برای تسهیل یادگیری
برای فراگیران بزرگسال بسیار مفید خواهد بود اگر بتوانند از روش‌های یادگیری عملی در مسیر آموزشی خود بهره ببرند. یافتن دوره‌های کارآموزی، فرصت‌های شغلی کارآموزی، پروژه‌های مقطعی و سایر فرصت‌های تجربی به فراگیران کمک می‌کند درک بهتری از مطالبی که یاد گرفته‌اند کسب کنند. تجربه پیاده کردن مطالب در زندگی واقعی برای فراگیران بزرگسال بسیار هیجان‌انگیز و انگیزه‌بخش است.
جمع‌بندی
آموزش بزرگسالان معمولاً به فراگیران بالغی مربوط می‌شود که پس از فارغ التحصیل شدن از دبیرستان به‌سرعت وارد دوران تحصیلات عالیه نمی‌شوند. برای بیشتر بزرگسالان، علاقه به ادامه تحصیل حاصل میل آنها به توسعه فردی، نیاز به یادگیری یک مهارت خاص یا تمایل به بهبود فرصت‌های شغلی است.
یافتن زمان آموزش برای بزرگسالان پرمشغله دشوار است و دوره‌های ترکیبی آنلاین یا آفلاین می‌توانند در کاهش اضطراب این فراگیران مفید باشند. در مورد آموزش بزرگسالان نظریه‌های بسیار وجود دارد و هر نظریه کاربردها و تکنیک‌های منحصر به فرد خود را دارد. نظریه‌ها و تکنیک‌های مختلف آموزش بزرگسالان اگر با سبک‌ها یادگیری پیشین این فراگیران هماهنگ باشند، نتیجه بهتری خواهند داشت.
بزرگسالان باید سبک یادگیری خود را بشناسند و با نقاط قوت و ضعف روش‌های مختلف آموزش بزرگسالان آشنا شوند تا بتوانند مسیر آموزشی خود را هدفمند و بهینه پیش ببرند و انگیزه کافی برای رسیدن به رؤیاهای خود در حوزه یادگیری را داشته باشند. سبک یادگیری شما به کدام یک از نظریه‌هایی که در بالا بر شمردیم نزدیک است؟ تجربه خود را از آموزش‌هایی که در جایگاه یک بزرگسال دیده‌اید با ما در میان بگذارید.
منبع: wgu.edu
مترجم: بهناز دهکردی
به خانواده بزرگی بپیوندید که هرساله با طی کردن دوره‌های مجتمع فنی تهران، مسیر کسب درآمد و تحول‌آفرینی را برای خود هموار کرده‌اند. مجتمع فنی تهران دریچه ورود آسان به بازار کار است. با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت مجتمع فنی تهران و دریافت مدارک معتبر و بین‌المللی می‌توانید با اعتماد به نفس وارد بازار کار شوید و به‌سرعت به درآمد مطمئن برسید.
شرح: دلیل آموزش بزرگسالان و علاقه آنها به ادامه تحصیل، میل به توسعه فردی، نیاز به یادگیری یک مهارت خاص یا تمایل به بهبود فرصت‌های شغلی است.
