متاورس: فرصتی جدید در آموزش

بنیانگذار Talespin یک برنامه جامع آموزشی را مد نظر دارد که نتیجه‌بخش است. وی می‌گوید اولویت بعدی ما این است که به کمک متاورس با تعداد بیشتری از فراگیران تعامل برقرار کنیم.

  1منبع عکس: Unsplash

به رغم کسادی بازار که حاصل از همه‌گیری ویروس کروناست، در طی یک سال ممکن است تغییرات بزرگی در حوزه آموزش ایجاد شود. یک سال پیش در همین ایام، «متاورس» (metaverse) یا «فراجهان» کمترین رتبه ممکن را از نظر تعداد سرچ در بخش Google Trends در موتور جستجوی گوگل داشت و در تاریخ نوامبر ۲۰۲۱ این نرخ به بالاترین حد خود رسید.

این اصطلاح آن‌قدر فراگیر شده است که یکی از شناخته‌شده‌ترین برندهای جهان یعنی فیسبوک نام خود را به «متا» (Meta) تغییر داده است. محبوبیت فناوری‌های وابسته به متاورس مانند واقعیت مجازی مدتی است که کاهش پیدا کرده است، اما این اوضاع در حال تغییر است.

طوفانی در راه است که در آن موتورهای زمان واقعی و همزمان مانند Unity و Unreal Engine که متعلق به شرکت Epic Games است و همچنین واقعیت مجازی Oculus و HTC، واقعیت افزوده اپل و Magic Leap، فناوری 5G MEC متعلق به AT&T و Verizon، فناوری بلاک‌چین، ارزهای دیجیتال و البته هوش مصنوعی با هم ترکیب می‌شوند.

قدرت و منابع مالی همگرا در این حوزه‌ها قابل مقایسه با زمانی است که در دهه ۱۹۹۰ اینترنت هنوز نوپا بود. سر و صدا و هیاهوی بسیار این حوزه، شک و تردیدها را در مورد اعتبار متاورس بر می‌انگیزد. اما خود مفهوم متاورس و آثار گوناگونی که بر زندگی ما در حال حاضر و در آینده خواهد داشت، به‌درستی درک نشده‌ یا نادیده گرفته شده‌اند.

در آینده متاورس می‌تواند اینترنت را از رده خارج کند، همان‌طور که تلگراف از رده خارج شد. امروز مردم خرید، فعالیت‌های بانکی، روزنامه خواندن و بسیاری کارهای دیگر را آنلاین انجام می‌دهند. اینترنت ابزاری مؤثر برای این کارهاست اما همچنان در اینترنت تجربه انجام این کارها به‌صورت حضوری محقق نمی‌شود.

مثلاً فردی که آنلاین لباس می‌خرد، با متخصص مد تعامل مستقیم ندارد و نمی‌تواند در میان لباس‌ها بچرخد و آنها را لمس کند. منظور تعاملی همزمان است که از ویژگی‌های تجربه ما در متاورس محسوب می‌شود و نتیجه واکنش شناختی مغز ماست.
تعاملات در متاورس یا فراجهان، این تصور را در ما ایجاد می‌کنند که در حال تجربه واقعی و خلق خاطرات واقعی هستیم و واقعاً همین اتفاق نیز می‌افتد. البته موارد استفاده متاورس فقط هنگام خرید کردن نیستند. به بیان کلی، متاورس قادر است چالش‌های مهم زندگی را برطرف کند، به‌ویژه وقتی بخواهیم فناوری را انسانی‌تر کنیم.

پتانسیل‌های متاورس در امر آموزش

تجربه فراگیر متاورس می‌تواند در تعاملات دیجیتال، حسی انسانی‌تر را منتقل کند. این امر در برخی کاربردهای این حوزه به نفع فناوری‌های زیرمجموعه متاورس مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده است. هنوز در مراحل آغازین کار هستیم، اما نرم‌افزارهای کاربردی قدرتمندی با استفاده از این فناوری‌ها برای آموزش و یادگیری بهتر در حال تولید و عرضه هستند.

متخصصان حوزه آموزش موفقیت امر آموزش را براساس اثربخشی آن می‌سنجند. اثربخشی یکی از مهم‌ترین و واضح‌ترین معیارهایی است که آموزش الکترونیکی پیش از همه‌گیری بیماری کوید ۱۹ با آن مواجه بود. وقتی همه‌گیری اتفاق افتاد، همه مجبور شدند بسیاری از فعالیت‌ها از جمله آموزش را به کمک ویدیو کنفرانس‌ها انجام دهند.

اگرچه آموزش الکترونیکی جنبه‌های منفی نیز دارد که به دلیل نابرابری دسترسی به فناوری‌های مربوطه این جنبه‌های منفی بیشتر هم می‌شوند، اما تحقیقات نشان داده‌اند این شیوه آموزش به‌اندازه روش حضوری یا تقریباً به همان اندازه مؤثر بوده است.

آموزش به کمک واقعیت مجازی قدم بعدی است. سرویس بین‌المللی PwC اعلام کرده است فراگیرانی که به کمک واقعیت مجازی آموزش می‌بینند، تا ۲۷۵درصد مطمئن هستند که پس از پایان آموزش می‌توانند چیزهایی را که فراگرفته‌اند به‌طور عملی انجام دهند و این رقم نسبت به آموزش حضوری ۴۰درصد و نسبت به آموزش الکترونیکی ۳۵درصد بیشتر است.

تجربه یادگیری به کمک واقعیت مجازی و واقعیت افزوده باعث می‌شود از روش‌های آموختن منفعل، درس‌های کسل‌کننده که در آن فراگیران هیچ مشارکتی ندارند مگر هنگام امتحان و روش‌های آموزشی با کارآمدی پایین گذر کنیم. محتواهای پویا و تعاملی که اغلب از نظر احساسی نیز واقع‌گرایانه هستند و متخصصان یادگیری تعمیم‌یافته یا XR (Extended reality) آنها را طراحی می‌کنند، تعامل معنادارتری با کاربران برقرار می‌کنند.
آموزش در متاورس می‌تواند فراگیران را از سراسر جهان با هم پیوند دهد، آنها را به تعاملات معنادار وادار کنند و قدرت دسترسی بی‌سابقه‌ای به آنها بدهد. در متاورس آموزش تعاملی‌تر و اثرگذارتر است، زیرا امکان می‌دهد همه چیز را از یک مکالمه گرفته تا یک عمل جراحی شبیه‌سازی کنیم.

چالش‌های دسترسی در متاورس

افرادی که دارای معلولیت یا اختلال‌های بینایی، شنوایی و غیره هستند، برای استفاده مفید از امکانات متاورس به ابزارهای ویژه نیاز دارند. دسترسی به سخت‌افزارهای لازم برای این کار لزوماً گران نیست و می‌تواند مقرون به صرفه باشد.
دسترسی عادلانه همه به متاورس نیز مانند دسترسی عادلانه همه به اینترنت نیازمند اتخاذ استراتژی‌هایی برای مقرون به صرفه کردن این فناوری‌هاست. اما در مورد متاورس یک نکته مهم و قابل توجه است.

متاورس هنوز واقعاً به دنیا نیامده است و اکنون بسیار بهتر از زمانی می‌توانیم خود را آماده کنیم که انتظار داشتیم اینترنت خودبه‌خود دسترسی را برای همه ما فراهم کند و طول کشید تا فهمیدیم این اتفاق نیازمند فراهم کردن تجهیزات لازم است.

دسترسی به متاورس نیز مستلزم سرمایه‌گذاری آگاهانه و اختصاص منابع است، اما جامعه متاورس در حال حاضر بحث در مورد طراحی و تصمیم‌گیری در مورد پلتفرم‌ها را در اولویت قرار داده است تا بتوان دسترسی راحت‌تر را در زمان کمتر امکان‌پذیر ساخت.

علاوه بر این، فناوری متاورس ذاتاً غیرمتمرکز است، بنابراین در این حوزه اولویت با فراهم کردن امکان ارائه، نمایش و دسترس‌پذیر بودن است، چیزی که در فناوری‌های دیگر سال‌ها و حتی دهه‌ها طول کشید تا محقق شود. این اولویت بسیار حیاتی و همه است، زیرا کسانی که امکان دسترسی به متاورس را ندارند احتمالاً گروه‌هایی هستند که بیشتر از همه به آن نیاز دارند و بیشتر از همه از آن بهره می‌برند.

برای نمونه، به این بیندیشید که یک دانشجوی سال اول دانشگاه می‌تواند از یک کلاس درس مجازی فراگیر در دانشگاه چه فوایدی ببرد. یا به این فکر کنید که کارکنان یک بیمارستان در شهری کوچک تا چه حد می‌توانند از آموزش‌های فراگیر مجازی و همه‌جانبه در مورد تکنیک‌های پزشکی بهره‌مند شوند و به بیماران فایده برسانند.

حال این احتمالات را با چالش‌هایی مقایسه کنید که سیستم آموزشی ما امروزه در سطح جهانی با آنها روبه‌روست و جوانان و نیروی کار ما اکنون با شکاف‌های مهارتی و کمبود قابل توجه مهارت‌های عملی یا نیاز به آموزش دوباره و تکمیل مهارت‌ها روبه‌روست که پیشتر سابقه نداشته است و برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها در تلاش برای پر کردن این شکاف چندان موفق نیستند.

فرضیه برنامه‌هایی مانند SAP و JFF یا «مشاغل آینده» بر پایه نقطه تعامل این ایده‌ها قرار دارد و تلاش می‌کند دسترسی دانش‌آموزان دبیرستانی را به فناوری‌های یادگیری فراگیر فراهم کند و تأثیری مثبت بر توانایی آنها در کسب مهارت‌های مورد نیاز برای بازار کار بگذارد.

برنامه «آزمایشگاه فراگیر مهارت‌ها» (Skill Immersion Lab) در اولین اقدام خود نشان داد که بیش از ۸۵ درصد از زبان‌آموزان پس از پایان دوره آموزش فراگیر بهتر و با تسلط بیشتر با دیگران صحبت می‌کنند. ۸۵درصد فراگیران گفته‌اند که توانایی آنها برای یافتن واژه مناسب و بیان یک ایده ذهنی در طول این دوره تقویت شده است.

همچنین ۹۰ درصد از زبان‌آموزان تأیید کرده‌اند که پس از پایان هر درس برای بررسی پاسخ‌های خود و رفع ایرادات دوباره به آن درس مراجعه کرده‌اند. خلاصه اینکه مسئولان این برنامه آموزشی به این نتیجه رسیدند که محتواهای یادگیری فراگیر و همه‌جانبه نتیجه رضایت‌بخش به همراه دارند و اولویت بعدی آنها این است که استفاده از برنامه آموزش خود را برای تعداد بیشتری از فراگیران محقق کنند.
این نوع تعامل در ترکیب با سرعت بخشیدن به توانایی افراد در یادگیری مطالب درسی، باعث می‌شود بتوانند نوعی تجربه یادگیری فراگیر به کمک متاورس را تجربه کنند که پیشتر صرفاً می‌شد در مورد آن خیال‌پردازی کرد.

تأثیر متاورس بر ارتباطات انسانی

گوشی‌های موبایل به کاربران در مورد میزان استفاده از صفحه نمایش تذکر می‌دهند. زندگی ما به دلیل استفاده زیاد از گوشی همراه و همچنین ساعت‌ها کنفرانس ویدیویی و زمان صرف‌شده بسیار برای نوشتن ایمیل تبدیل به یک زندگی دیجیتالی شده است که روز‌به‌روز بیشتر در آن فرو می‌رویم.

فرزندان ما نیز همین‌گونه هستند و برای انجام تکالیف مدرسه و مشق شب، ثبت‌نام و فعالیت در سامانه مدرسه، شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیام، ملاقات رودررو و بازی یارانه‌ای در همین دنیای دیجیتالی زندگی می‌کنند. بخشی از زندگی و زمان ما که به صورت دیجیتالی صرف می‌شود مدام در حال افزایش است و چقدر خوب بود اگر کیفیت تعاملات دیجیتالی ما بالاتر می‌رفت.

متاورس برخلاف ایمیل و سایر ارتباطات اینترنتی، قدرت تقلید یا انتقال دقیق تعاملات انسانی را داراست. حس حضور و واقع‌گرایی احساسی، ویژگی متفاوت آن نسبت به سایر روش‌هاست. خاصیت فضامند بودن آن، حس آشنایی و ارتباط با دنیای واقعی را به ما القا می‌کند.

کنفرانس‌های ویدیویی اغلب در انتقال حسی و حالات دقیق چهره و زبان بدن درست عمل نمی‌کنند. علاوه بر این، خود یک مانع فیزیکی و دیجیتالی بین افراد محسوب می‌شوند. اما در یک جلسه که به کمک واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده برگزار می‌شود، می‌توانیم حرکات و حالات آواتارهای همکاران را در حین صحبت کردن یا گوش دادن ببینیم و به احساسی مشترک از حضور در میان دیگران برسیم. این تجربه که باعث می‌شود از نظر شناختی و عاطفی با یکدیگر تعامل قوی‌تری برقرار کنیم، به سود همه است.

همچنین تعاملات شخصی دیجیتالی باکیفیت باعث می‌شوند در زندگی آفلاین خود دقیق‌تر عمل کنیم. وقتی همکاری‌ها و آموزش‌های فراگیر و همه‌جانبه کارایی ما را بالا ببرند، در زمان صرفه‌جویی می‌کنیم. این امر به ما امکان می‌دهد زمان‌های بیشتری در روز آزاد باشیم و این زمان‌ها را برای ارتباط با دنیای واقعی و آدم‌های واقعی صرف کنیم.

متاورس توانایی دارد در زندگی تعادل ایجاد کند و اثرات منفی دیجیتالی شدن را از بین ببرد. به کمک متاورس زمانی که آنلاین هستیم بیشتر احساسات انسانی داریم و ارتباطات را قوی‌تر تجربه می‌کنیم. متاورس همچنین به ما کمک می‌کند از زندگی خارج از جهان فناوری بیشتر لذت ببرم.

بسیاری می‌اندیشند که متاورس صرفاً آخرین اصطلاح ساخته‌شده در میان گروه بزرگی از کلمات کلیدی و اصطلاحات فنی است که به‌زودی با آن نیز آشنا خواهند شد. اما متاورس به‌راستی شایسته این‌همه تبلیغاتی است که در ماه‌های اخیر پیرامون آن شکل گرفته است.

متاورس فرصتی عظیم و دروازه‌ای به‌سوی آینده‌ای بهتر است. به ما بستگی دارد که از این دروازه بگذریم و به شیوه‌ای عادلانه و مسئولانه بیشترین سود را از متاورس ببریم یا خیر.

نویسنده: Stephen Fromkin بنیانگذار و مدیر اجرایی Talespin

منبع: fastcompany

مترجم: بهناز دهکردی