کودکان چگونه مفاهیم انتزاعی را می‌آموزند؟

تحقیقات جدید نشان می‌دهند که کودکان چگونه مفاهیم انتزاعی را فرا می‌گیرند. مفاهیم انتزاعی یا به تعبیری «اسامی معنی»، اسم‌هایی هستند که به‌صورت مستقل خارج از ذهن وجود ندارند و وابسته به حضور امر دیگری هستند، مانند مفاهیم «زیبایی» یا «ایده». نتایج این تحقیقات، اهمیت ویژه‌ای در شیوه تدریس در مدارس ابتدایی دارد. شایان ذکر است که یافته‌های این تحقیقات در حوزه رشد گفتار و رشد واجی غیرعادی کودکان نیز کمک بسیاری به یادگیری این کودکان می‌کند.

اسامی معنی «امید» و «تفکر» در برقراری ارتباط مؤثر در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی و بسترهای اجتماعی مختلف بسیار تأثیرگذار هستند. توانایی افراد در درک و به‌کارگیری این اسامی معنی در فن بیان، دستاوردی بنیادی و نقطه قوت کلیدی در تحصیلات آکادمیک هر فرد در آینده است.

علیرغم اهمیت بسیار بالای این موضوع، هنوز اطلاعات زیادی در مورد این که کودکان چه زمانی مفاهیم انتزاعی را درک می‌کنند یا چه عواملی در فراگیری و درک اسامی معنی و مفاهیم انتزاعی تأثیرگذار هستند در دسترس نیست. همچنين لازم به ذکر است که هنوز برای ما روشن نیست که آیا کودکانی که از اختلال تکاملی زبان یا از اختلال‌های دیگر نظیر اوتیسم رنج می‌برند، بیشتر از کودکانی که رشد واجی عادی دارند و از این اختلالات رنج نمی‌برند قادر به درک اسامی معنی هستند یا خیر.

پروژه تحقیقاتی «یادگیری مفاهیم انتزاعی: نقش رشد و توسعه عاطفی و زبانی» که توسط پروفسور گابریلا ویگلیاکو، کورتنرای نوربری، و دکتر مارتا پناری (دانشگاه کنت و یو.سی.ال) انجام شده است، اولین تحقیقی است که با استناد به روش‌های علمی، معماهای مربوط به زبان و چگونگی فراگیری مفاهیم انتزاعی توسط کودکان را حل می‌کند.

یادگیری و ادراک رابطه بین دلالت‌کننده‌هایی مانند لغات و معنا امری چشمگیر و غامض است که بشر قادر به انجام آن است. یادگیری و درک لغات و واژگان دشوار است، زیرا حتی اگر مدلول در محیط فیزیکی اطراف ما وجود داشته‌ باشد، به‌ندرت در حوزه بصری دیده می‌شود. علاوه بر این، مدلول همیشه در دنیای فیزیکی وجود ندارند، به دلیل اینکه یا در بعد زمانی یا مکانی جابه‌جا شده ‌است، مثلاً رخدادی در گذشته یا آینده، یا به دلیل اینکه مدلول یک مفهوم انتزاعی است که نمودی فیزیکی و محسوس در دنیای واقعی ندارد.

برخی از فرضیه‌های موجود این‌گونه استدلال می‌کنند که در وهله نخست، مفاهیم انتزاعی ریشه در تجربه زبانی ما دارند، در حالیکه واژگان عینی و غیرانتزاعی می‌توانند از تجربه غیرزبانی ما بهره ببرند. برای نمونه، مشخص شده‌ است که غنی بودن سطوح بازنمایی ساخت‌های زبان براساس ویژگی‌های واج‌ها ( که محتوای پیکر حسی و محتوای احساس هستند) اثرات رفتاری (مانند تصمیم‌گیری واژگانی و آماده‌سازی معنایی) را برای واژگان عینی بهتر پیش‌بینی می‌کند. در حالی که غنی بودن بستر زبانی مختص به واژگان (تراکم همسایگی معنایی که همان اطلاعات زبانی است) اثرات رفتاری را برای مفاهیم انتزاعی بهتر از واژگان عینی پیش‌بینی می‌کند.

نتایج تحقیق

کودکان در سنین بین ۶ تا ۱۰ سال اکثر کلمات و مفاهیم انتزاعی را می‌آموزند. اما این تحقیق جدید حاکی از یافته‌ای جدید است که مدعی است کودکان نه از ۶ تا ۱۰سالگی، بلکه از سنین کمتر شروع به فراگیری اسامی معنی و مفاهیم انتزاعی می‌کنند. این واژگان که کودکان از سنین کم شروع به فراگیری آنها می‌کنند، عموماً از جمله مفاهیمی هستند که بار احساسی دارند، مفاهیمی مانند «بد»، «خوب» و «خوشحال».

اکثر کلمات و واژگان انتزاعی که کودکان تا ۹سالگی فرا می‌گیرند، واژگانی هستند که تداعی احساسی قوی‌‌تری دارند (مانند «حقیقت»، «رؤیا» و »عدالت») نسبت به واژگانی که تداعی احساسی ندارند (مانند «نقش»، «عادت» و «ساده»). اساساً زمانی که به کودکان واژگان انتزاعی را آموزش می‌دهیم که بار احساسی ملموس‌تری دارند  (مانند «استبداد») به این نتیجه می‌رسیم که فراگیری کلمات و واژگان انتزاعی دارای بار و تداعی احساسی قوی آسان‌تر است و بهتر در خاطر کودک نقش می‌بندند تا کلمات و واژگان انتزاعی بدون بار و تداعی احساسی (مانند «واضح»). این امر بدان معناست که رشد و توسعه ظرفیت هیجانی و عاطفی کودک عامل مهم و تأثیرگذاری در یادگیری مفاهیم انتزاعی است.

کودکان بعد از ۱۰سالگی، قابلیت ادراک واژگان انتزاعی را فارغ از میزان بار و تداعی احساسی آن واژه پیدا می‌کنند. علاوه بر این، در گذشته فرض بر آن بود که کودکان مبتلا به اختلال تکاملی زبان یا کودکان اوتیسمی در ادراک مفاهیم انتزاعی نسبت به هم‌سن‌ و سالان خود که مبتلا به این اختلالات نیستند، مشکلات بیشتری دارند. با این حال، این تحقیق خلاف این امر را اثبات کرده ‌است.

دپارتمان زبان های خارجی

مجتمع فنی تهران :مخلص کلام اینکه، گفتار درمانگرها و آموزگاران باید در نظر داشته ‌باشند که کودکان زیر ۱۰ سال باید به فراگیری مفاهیم انتزاعی که واژگان آنها از بار و تداعی احساسی قوی‌تری برخوردارند تمرکز کنند و برای کودکانی که از اختلالات اوتیسم یا تکامل زبان رنج می‌برند، هیچ‌گونه مانعی برای یادگیری کلمات و مفاهیم انتزاعی وجود ندارد.

مترجم: سامان صیادی

منبع: nuffieldfoundation